ارتودنسی متحرک
بعضی از افراد ممکن است گرفتار مشکلات فکی و دندانی باشند و در پی پیدا کردن بهترین روش برای درمان آن باشند تا با صرف کمترین هزینه به نتیجه دلخواه خود و درمان این مشکلات باشند. انواع مختلفی از روش های ارتودنسی برای نظم دادن به دندان ها وجود دارد که هر کدام دارای ویژگی های و مزایا و معایت خاص خود است. ارتودنسی متحرک (removable orthodontics) نوعی از درمان ارتودنسی است که بیمار می تواند دستگاه ارتودنسی را هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن از دهان خود خارج کند و سپس از آن دوباره سر جای خود بگذارد. بنابراین موفقیت این نوع درمان به شدت وابسته به همکاری بیمار است. این نوع درمان ممکن است مکمل نوع دیگری از درمان ارتودنسی (ارودنسی ثابت) باشد، چند ماه قبل و یا چند سال قبل از شروع ارتودنسی ثابت صورت گیرد. البته در بعضی از افراد با توجه به حجم ناهنجاری و بی نظمی دندان ها ممکن است یک نوع درمان مستقل باشد و فرد تنها با انجام ارتودنسی متحرک به نتیجه دلخواه خود برسد.
موارد کاربرد این نوع ارتودنسی به شرح زیر است :
- درمان مشکلات فکی و اسکلتی در کودکان و نوجوانان
- برطرف کردن مشکلات جزئی دندانی در بیماران
- به عنوان درمان نگهدارنده پس از پایان درمان ارتودنسی ثابت در همه سنین
- استفاده برای افرادی که نمیتوانند به طور تمام وقت از دستگاه ارتودنسی استفاده کنند.
انواع ارتودنسی متحرک
این دستگاهها به صورت کلی به ۲ شکل هستند :
۱- نوع معمول و پرکاربرد شامل یک صفحه پلاستیکی همراه با اجزای فلزی برای افزایش گیر یا حرکت دادن دندانهاست.
کاربردهای آن: اصلاح مشکلات رشدی فکین، جابجایی های خفیف دندانی و یا درمان نگهدارنده
۲- نوع دیگر که عمدتا به عنوان درمان نگهدارنده پس از ارتودنسی ثابت بکار می رود و فقط شامل یک لایه پلاستیکی نازک و شفاف و بدون اجزای فلزی است.
این دستگاه ارتودنسی می تواند برای هر یک از فکین بکار رود. گاهی ممکن است همزمان دو فک را در بربگیرد. برخی انواع آن دارای اجزای خارج دهانی هستند.
ارتودنسی متحرک برای چه دندان هایی است ؟
بطور معمول متخصص ارتودنسی در اولین ملاقات، همه گزینه های انتخابی درمان را برای بیمار تشریح می کند و مشخص خواهد کرد کرد که آیا درمان ارتودنسی متحرک برای اصلاح مشکلات دندانی و فکی روش مناسبی است یا خیر. این روش به عنوان یک شیوه درمانی اولیه، اغلب در افراد نابالغ برای اصلاح و تغییر رشد فکی و یا اصلاح مشکلات خفیف دندانی استفاده می شود .
بسیاری از ناهنجاری های فکی در سنین کودکی و نوجوانی فقط با ارتودنسی متحرک و بدون جراحی به راحتی قابل درمان هستند و هزینه های مادی و معنوی کمتری را نیز در بر خواهند داشت؛ در صورت غفلت والدین و به پایان رسیدن دوره رشدی تنها راه حل این مشکلات ارتودنسی ثابت جامع به همراه جراحی گسترده فکی است. بنابراین اکیدا به والدین توصیه می گردد که در صورت ابتلای کودکشان به مشکلات فکی در سنین پایین از راهنمایی متخصص ارتودنسی بهره ببرند.
به دنبال درمان ارتودنسی ثابت نیز معمولا یک دوره درمان ارتودنسی متحرک نگهدارنده بکار می رود. نمونه ایی از درمان ارتودنسی ثابت که در آن دستگاه ارتودنسی توسط بیمار خارج نمی شود را در تصویر زیر مشاهده میکنید.
چه مدت باید از ارتودنسی متحرک استفاده کرد؟
طول زمانی که باید از ارتودنسی متحرک استفاده کرد در مورد همه افراد یکی نیست و این زمان با توجه به فاصله دندان ها، شکل آن ها، نوع فک و…با یکدیگر متفاوت است و در معاینات اولیه، دندانپزشک می تواند این را تعیین کند که چه مدت لازم است که از ارتودنسی استفاده کنید، اما به طور متوسط 6 ماه طول می کشد که ناهنجاری های ابتدایی به وسیله ی ارتودنسی متحرک برطرف شود.
گاهی ممکن است دندانپزشک صلاح بداند که از هر دو نوع ارتودنسی ثابت و متحرک در کنار یکدیگر برایتان استفاده کند، تا دندان هایتان به نظم دلخواه درآیند، پس نباید فکر کنید که در کل دوره درمان تنها از ارتودنسی متحرک استفاده خواهید کرد.
ارتودنسی های متحرک معمولا برای ناهنجاری های ساده کاربرد دارند و قابلیت اصلاح ناهنجاری های پیچیده و چرخشی را ندارند، از این رو برای این دسته از دندان ها از ارتودنسی ثابت استفاده می شود که تقریبا 18 ماه باید از آن استفاده شود تا دوره درمان کامل شود.
طول دوره درمان ارتودنسی متحرک
طول دوره درمان به وسیله ی این نوع ارتودنسی بسته به نوع مشکل اسکلتی و پیچیدگیهای درمانی و نیز پتانسیل رشدی و میزان همکاری بیمار است و می تواند از ۶ ماه تا چند سال بطول انجامد. با افزایش سن کودک و کاهش پتانسیل رشدی، امکان اصلاح مشکل فکی با دستگاه ارتودنسی متحرک کاهش می یابد.
در مواردی که ارتودنسی متحرک(پلاک) به عنوان درمان نگهدارنده و بدنبال درمان ارتودنسی ثابت تجویز می شود مدت درمان حداقل ۱ سال است. در این موارد پس از برداشتن دستگاه ارتودنسی ثابت، برای اینکه دندانها در محل جدیدشان ثابت بمانند نیاز به ارتودنسی متحرک (نگهدارنده) می باشد. معمولا در ۶ ماه اول، نگهدارنده ها به صورت تمام وقت (۲۴ ساعت شبانه روز) و در ۶ ماه بعدی نیمه وقت (۱۲ ساعت یا شبانه) بکار می روند زیرا دندان ها در محل جدیدشان بیشتر تثبیت می گردند.
تجربه درمان ارتودنسی متحرک (پلاک)
در ابتدای درمان بویژه در انواعی از پلاک ارتودنسی که اجزای فلزی دارند پس از تنظیمات اولیه و قرار گرفتن پلاک، ممکن است بیمار کمی احساس ناراحتی داشته باشد که طبیعی بوده و پس از مدت کوتاهی از بین می رود. در برخی موارد اختلال در تلفظ و ادای برخی اصوات بروز می کند که موقتی است و با تمرین (مانند آواز خواندن با صدای بلند) و صحبت کردن مکرر به تدریج زبان به دستگاه عادت کرده و مشکل برطرف می گردد. (اقدامات حین درمان)
مزایا و معایب ارتودنسی متحرک
این نوع ارتودنسی در سنین کودکی و نوجوانی می تواند با کنترل و بهبود مشکلات اسکلتی فک، کمک بسیار موثری انجام دهد و خطر جراحی وسیع فک را در سنین بالا حذف نماید. همچنین راه حل ساده ای برای مشکلات دندانی مختصر در نوجوانان است. معمولا هزینه آن در مقایسه با ارتودنسی ثابت بسیار کمتر بوده و برای گروه گسترده ای از بیماران می تواند بکار رود.
بیمار می تواند آنرا هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن و نیز فعالیت ورزشی از دهان خارج کند که در نتیجه رعایت بهداشت دهان آسان تر و موثرتر خواهد شد. این قابلیت برداشتن دستگاه اصطلاحا “شمشیر دو لبه” است به این معنی که در کنار مزیت فوق، درمان را کاملا وابسته به همکاری بیمار می کند. در صورت عدم همکاری بیمار، ارتودنسی متحرک هیچ فایده ای نخواهد داشت، بنابراین کنترل دقیق کودک یا نوجوانی که تحت درمان ارتودنسی متحرک است توسط والدین بسیار حیاتی می باشد.
پلاک ارتودنسی
پلاک های متحرک ارتودنسی انواع مختلفی دارند که با توجه به روش و نوع درمان ارتودنسی متحرک میتوان آنها را استفاده کرد. انواع پلاک های ارتودنسی بدین صورت است:
- پلاک ارتودنسی نامرئی
- پلاک های فانکشنال
- پلاک های نگهدارنده یا رتینر
مراقبت از پلاک های متحرک
در مواردی که احتمال ضربه به صورت وجود دارد مانند فعالیتهای ورزشی (از جمله شنا کردن) نباید از پلاک استفاده نمود، بویژه کاربرد انواعی از پلاک که اجزای خارج دهانی دارند (مانند هدگیر یا فیس ماسک) در این فعالیتها اکیدآ ممنوع است. جنس بخش اصلی این دستگاهها، پلاستیک است و در برابر از دست دادن رطوبت حساس می باشد، بنابراین باید همواره مرطوب نگه داشته شود. در مواقعی که پلاک در خارج از دهان است باید در ظرف آب یا در دستمال کاغذی مرطوب، نگهداری گردد. اضافه کردن مقدار اندکی آب لیمو یا آب پرتقال به ظرف آب محتوی پلاک باعث معطر شدن آن شده و تمایل بیمار برای استفاده از پلاک را افزایش می دهد.
نکته مهم : پلاک به هیچ عنوان نباید در آب گرم قرار گیرد.
توصیه می گردد برای نگهداری پلاک در خارج از دهان، از جعبه های مخصوص پلاک استفاده گردد.
ارتودنسی ثابت بهتر است یا متحرک؟
ارتودنسی انواع مختلفی دارد که بنا به مصلحت و نیاز بیمار، دندانپزشک تصمیم می گیرد که بهتر است از چه نوع ارتودنسی استفاده کند، بنابراین شما نمی توانید انتخاب کنید که دوست دارید از چه نوع ارتودنسی استفاده کنید. معروف ترین نوع ارتودنسی که اغلب افراد از آن استفاده می کنند، ارتودنسی ثابت است؛ چرا که هزینه معقول تری نسبت به سایر ارتودنسی ها دارد و اغلب ارتودنتیست ها توانایی پیاده سازی آن را دارند، برای مثال ارتودنسی لینگوال نوعی از ارتودنسی است که هر دندانپزشکی قادر به استفاده از آن نیست و به مهارت خاصی نیاز دارد.
ارتودنسی ثابت برای مدت معلومی باید بر روی دندان های شما قرار بگیرد و شما قادر به خارج کردن آن نیستید و حتی ممکن است در تمیز کردن دندان هایتان با وجود آن به مشقت بیفتید؛ درحالیکه ارتودنسی متحرک این گونه نیست و شما می توانید برای مدت 2 ساعت در روز به خصوص قبل از غذا آن را خارج کرده و پس از مسواک زدن دوباره بر روی دندان هایتان قرار دهید.
آیا ارتودنسی متحرک موثر است؟
گاهی ممکن است برای برخی افراد این سوال پیش بیاید که آیا ارتودنسی متحرک تاثیری دارد و به کمک آن دندان ها شکل خوبی پیدا می کنند و یا خیر؟ برای پاسخ به این دسته افراد باید بگوییم که اگر دندانپزشک شما به درستی ارتودنسی متحرک را برای دندان هایتان موثر بداند، با همکاری و گوش دادن به توصیه آن می توانید بهترین نتیجه را بگیرید، پس بهتر است به توصیه های ارتودنتیستتان به خوبی عمل کنید و مدت زمان زیادی ارتودنسیتان را از دهانتان خارج نکنید، زیرا باعث به هم ریختن زمان بندی دندانپزشک می شوید .
اگر بر طبق توصیه های دندانپزشکتان عمل نکنید، ممکن است در موعد مقرر پاسخ مناسبی نگیرید؛ بنابراین دو چیز در اینکه شما نتیجه خوبی از ارتودنسی متحرک بگیرید، اهمیت دارد؛ یکی تشخیص درست ارتودنتیست و دیگری همکاری شما با او، پس باید خودتان را در مقابل زیبا کردن دندان هایتان مسئول بدانید.
آیا میتوان همراه با دستگاه ارتودنسی متحرک غذا خورد؟
بهتر است در زمان غذا خوردن، پلاک متحرک خود را از دهان خارج کنید. دقت داشته باشید پس از خوردن غذا دندان های خود را کاملا تمیز کنید و سپس دستگاه ارتودنسی را در دهان خود قرار دهید تا از بروز هر گونه آسیب به پلاک ارتودنسی جلوگیری شود و البته خوردن غذا هم راحت تر انجام گیرد. سعی کنید از استفاده مواد غذایی سفت و یا چسبناک تا حد امکان پرهیز کنید. در صورت استفاده از نوشیدنی های گازدار مختلف و یا نوشیدنی های رنگی بلافاصله دهان خود را شستشو دهید و از پلاک متحرک استفده کنید.
در صورت آسیب دیدن یا شکستن پلاک باید در اولین فرصت به متخصص ارتودنسی اطلاع داد. در هنگام مراجعه به دندانپزشک جهت ترمیم یا سایر اقدامات دندانپزشکی حتما پلاک ارتودنسی را با خود به همراه داشته باشید و دندانپزشک معالج را آگاه سازید.
